Ortodoncja to dziedzina stomatologii, która zajmuje się leczeniem wad zgryzu oraz nieprawidłowości zębowych. Współcześnie wady zgryzu i wadliwego ustawienia zębów można korygować w każdym wieku. Nowoczesna ortodoncja daje w tym zakresie szerokie możliwości. Jeśli więc chcesz cieszyć się pięknym uśmiechem, ale krzywe zęby lub wada zgryzu od lat są twoim problemem, czas pomyśleć o wizycie w naszym gabinecie.
Z medycznego punktu widzenia wady zgryzu to nic innego jak zaburzenia dotyczące narządu żucia. Objawiają się przede wszystkim nieprawidłowym położeniem zębów oraz wadliwym ustawieniem szczeki i żuchwy względem siebie. Mogą niekorzystnie wpływać na pracę stawów skroniowo-żuchwowych i mięśni w obrębie głowy. Powoduje to także zaburzenia mowy, seplenienie, uniemożliwia prawidłowe gryzienie i żucie pokarmów a także stanowi poważny problem estetyczny. W skrajnych przypadkach mogą utrudniać przyjmowanie pokarmów, a nawet oddychanie. Dla niektórych pacjentów podstawowym problemem jest wynikający z tego defekt estetyczny i nieładny uśmiech. W dzisiejszych czasach równe, proste zęby są ważne nie tylko dla dobrego samopoczucia pacjenta ale i wpływają korzystnie na relacje międzyludzkie.
Ortodoncja rozróżnia wady zgryzu wrodzone i nabyte. Pierwsze powstają jeszcze w okresie prenatalnym jako wynik wad rozwojowych, mogą być inicjowane paleniem nikotyny, spożywaniem alkoholu, infekcjami wirusowymi np. różyczka, grypa, narażeniem ciężarnej na promieniowanie rentgenowskie czy niedobór kwasu foliowego. Drugi typ powstaje już po urodzeniu na skutek niewłaściwego układania dziecka do spania, niedoborów witaminowych np. witaminy D3, nieprawidłowego sposobu karmienia, wadliwego toru oddychania przez usta (przerost migdałka podniebiennego, alergie, przewlekłe stany zapalne nosa i dróg oddechowych), nawyków w okresie dzieciństwa (długotrwałe ssanie smoczka, palca, obgryzanie paznokci, ołówków, długopisów), przedwczesnej utraty mleczaków, ekstrakcji zębów czy urazów w obrębie twarzoczaszki. Dlatego ważna jest profilaktyka i współpraca z pediatrą a także stomatologiem prowadzącym leczenie. Wielu dzieciom zbyt długo podawany jest smoczek, butelka i papkowaty pokarm co sprzyja powstawaniu wad i utrwala złe nawyki.
Przywracaniem prawidłowego zgryzu i odpowiedniej przestrzennej relacji zębów szczeki i żuchwy zajmuje się właśnie ortodoncja. Najczęściej wykorzystywana metoda leczenia uwzględnia stosowanie aparatu ortodontycznego – indywidualnie dopasowanego do potrzeb pacjenta. Wiele osób decyduje się na tego typu rozwiązanie ze względów estetycznych. Jednak każdy stomatolog potwierdzi, że wady zgryzu sprzyjają rozwojowi różnych chorób, w tym próchnicy czy chorób przyzębia które szybciej rozwijają się, gdy z powodu nieprawidłowego ustawienia zębów nie możemy dokładnie wyczyścić wszystkich ich powierzchni i przestrzeni pomiędzy nimi. Co więcej, poważne wady szkieletowe mogą utrudniać prawidłowe oddychanie, odgryzanie pokarmów, żucie i mowę.
Aparaty ortodontyczne dzielimy na ruchome i stałe.
Te ruchome szczególnie często stosuje się w okresie rozwoju u dzieci i młodzieży. Można je zazwyczaj stosować już u dzieci 6-7 letnich, jeśli pozwalają na to warunki zębowe i możliwości współpracy z pacjentem. W okresie tym następuje wymiana uzębienia więc warto odwiedzić stomatologa, który sprawdzi zgryz dziecka i ustawienie wyrzynających się zębów. Aparaty zdejmowane można zakładać i wyjmować, ale by były skuteczne, trzeba je nosić co najmniej przez kilkanaście godzin w ciągu doby. Są one szczególnie wydajne w uzębieniu mlecznym i mieszanym. Składają się z aktylowej płyty, drucianych łuków i specjalnych klamer utrzymujących konstrukcję w jamie ustnej. W razie potrzeby dodawane są dodatkowe elementy: śruby, powierzchnie nagryzowe, wał skośny czy zapora dla języka. Poprzez odpowiednie rozkręcanie śruby aparat ma mozliwość powiększenia łuków zębowych. Aparaty wykonywane są z kolorowego tworzywa, moga być jednolite lub różnokolorowe (tęczowe) albo z brokatem czy kolorowym rysunkiem zatopionym w akrylu. Aparat należy po zdjęciu umyć szczoteczka i specjalną pastą a nastepnie trzymać na sucho w pudełeczku.
Oczywiście w niektórych przypadkach leczenie aparatem zdejmowanym jest jedynie etapem przejściowym, przygotowawczym przed późniejszym leczeniem aparatem stałym. Ponadto nie wszystkie wady możemy skutecznie wyleczyc tym typem aparatu. Dotyczy to szczególnie poważnych wad o podłożu szkieletowym, które zdarza się, że są leczone chirurgicznie po zakończeni wzrostu. Takie zespołowe leczenie zawsze jest zintegrowane z leczeniem ortodontycznym i rozpoczyna się je w odpowiednim dla danego pacjenta wieku.
U najmłodszych pacjentów w celu eliminacji szkodliwych nawyków i przywrócenia prawidłowej czynności mięśni warg czy języka stosujemy specjalne płytki przedsionkowe albo trainery ortodontyczne. Mają one na celu na poczatku w formie zabawy zachęcić dziecko do leczenia i ćwiczeń a później systematycznie stosowane przynoszą pozytywne efekty. Mogą być stosowane już u najmłodszych dzieci, szczególnie wspólnie z ćwiczeniami mięśniowymi oraz jako walki z nawykami.
Aparaty stałe mają bardziej skomplikowaną budowę. Składają się z zamków, rurek i pierścieni mocowanych na klej do zębów oraz metalowych łuków. Zazwyczaj można je zakładać już w wieku 11-12 lat, chyba że nie pozwala na zbyt mała ilość stałych zębów. Wówczas należy zaczekać aż odpowiednie zęby pojawią się w jamie ustnej. Zdarza się, że w okresie uzębienia mieszanego zakładamy aparaty częściowe, na przykład na same siekacze i jeżeli jest konieczność wraz ze wzrostem pacjenta aparat powiększa się o kolejne zęby. W naszym gabinecie stosujemy:
- klasyczne zamki metalowe
- zamki kosmetyczne (ceramiczne, kryształowe)
- zamki samoligaturujące
- zamki bezniklowe dla osób z alergią
Zamki samoligaturujące to nowoczesny system niskiego tarcia, który pozwala do minimum ograniczyć konieczność usuwania zębów. Aparat ma wyjatkowe działanie, zęby przemieszczają sie w sposób bardziej fizjologiczny, jest możliwość znacznej rozbudowy łuków zębowych. Nie ma tutaj potrzeby stosowania kolorowych gumeczek- ligatur bowiem łuk jest utrzymywany w zamku przy pomocy specjalnej klapki. Pozwala to na bardziej precycyjne przemieszczenia zębów, skraca czas trwania wiyty kontrolnej, wydłuża okresy między wizytami, przyspiesza proces leczenia. Jako, że stosowane siły są mniejsze dolegliwości bólowe i dyskomfort odczuwany przez pacjenta zredukowany jest do minimum. Nie oznacza to wcale, że leczenie jest mniej wydajne. Przeciwnie, efekty zauważalne są bardzo szybko a możliwości działania apratu ogromne. Brak elastycznych ligatur ułatwia higienę, zmniejsza ryzyko stanów zapalnych dziąseł i przyzębia. Zamki są bardzo zgrabne i małe, przez co nie są bardzo widoczne na zębach.
Klasyczne zamki metalowe z ligaturami w wielu przypadkach są wystarczającym i świetnym rozwiązaniem. Zapewniają komfort podczas leczenia i szybkie efekty. Na zamki zakłada się specjalne cienkie gumeczki (ligatury elastyczne), które utrzymują łuk podczas leczenia we właściwym miejscu. Mamy do wyboru całą gamę kolorów, a także ligatury w kształcie kwiatków, kotków i myszek, można je dowolnie dobierać i mieszać.
U pacjentów, którym szczególnie zależy na tym aby aparat był jak najmniej widoczny zakładamy zamki kosmetyczne porcelanowe, szafirowe czy kryształowe. Jednak ich działanie jest znacznie słabsze i ograniczone tylko do niektórych przypadków, Leczenie wad zgryzu czy poważnych nieprawidłowości zębowych jest przy ich użyciu bardzo trudne, a czasem wręcz niemożliwe. Ponadto decydując się na taki aparat musimy leczyć się z przedłużeniem procesu leczenia oraz większymi kosztami.
Dla pacjentów uczulonych na nikiel proponujemy zamki bezniklowe, które w takich przypadkach są całkowicie bezpieczne.
Przed założeniem aparatu pacjent wykonuje zdjęcia rentgenowskie: pantomogram i zdjęcie tele boczne głowy z analiza cealometryczną oraz pobierane są wyciski alginatowe na podstawie których technik odlewa gipsowe modele diagnostyczne. Wykonujemy też dokumentację fotograficzną. W przypadku zębów zatrzymanych gdzie planowane jest ich chirurgiczne odsłonięcie i wprowadzanie do łuku niezbędne jest wykonanie tomografii CBCT. Następnie o ile pacjent ma zdrowe, wyleczone zęby możemy przystąpić do zakładania aparatu. W przypadku dużej ilości złogów czy kamienia nazębnego należy zęby wcześniej oczyścić (wykonać skaling i piaskowanie). Plan leczenia jest ustalany na pierwszej wizycie, pacjent jest bardzo dokładnie poinformowany o jego przebiegu i ewentualnych zabiegach, które należy wykonać przygotowując się do założenia aparatu. Jeżeli jest taka konieczność, kilka dni wcześniej zakłada się specjalne gumki separacyjne międze te zęby na które planujemy założyć specjalne pierścienie. Zazwyczaj dotyczy to szóstek lub zębów niekorzystnie ustawionych poza łukiem, zębów o nietypowym kształcie, leczonych endodontycznie z rozległymi wypełnieniami, gdzie nie ma możliwości przyklejenia klasycznej rurki. Bezpośrednio przed założeniem aparatu zęby czyszczone są specjalna pastą. Zamki są odpowiednio umieszczane na zębach i przyklejane specjalnym klejem utwardzanym lampą polimeryzacyjną. Aby zwiększyć komfort pacjentów, używamy najnowszej generacji LEDowej lampy gdzie jeden cykl świecenia został zredukowany do 3-5 sekund. Kolejny etap to dobranie odpowiedniego łuku, który lekarz umieszcza w zamkach. W zależności od potrzeb mamy do wyboru łuki o różnej średnicy, przekroju i wykonane z różnych stopów metali (niklowo-tytanowe, niklowo-tytanowe termoaktywne, stalowe, miedziano-niklowo-tytanowe, beta tytanowe z molibdenem). Na kolejnych wizytach wymieniane są łuki, ligatury, stosuje się o ile jest konieczność sprężyny, łańcuszki, elastyczne wyciągi międzyszczękowe. Zwykle odbywaja się z częstotliwościa co 6-8 tygodni. W trakcie leczenia wykonujemy kontrolny pantomogram, jeśli jest konieczność przeklejamy zamki.
W niektórych przypadkach współpracujemy z chirurgiem stomatologicznym lub stomatologiem zachowawczym czy protetykiem. Ma to zwykle miejsce w przypadku zebów zatrzymanych, które chirurg odsłania w kości a po naklejeniu specjalnego elementu wprowadzamy je do łuku. Niekiedy niezbędne jest uzupełnienie utraconego z powodu próchnicy lub urazu zęba implantem. Podobnie w przypadku braku zawiązka zęba. Zęby nieestetycznie uszczerbione, połamane, mikrodontyczne wymagają reconturingu i odbudowy kosmetycznej.
Bardzo ważna w trakcie całego leczenia ortodontycznego jest właściwa higiena jamy ustnej i przestrzeganie zaleceń lekarza.
- Zęby należy czyścić po każdym posiłku miękką szczotką a dodatkowo stosować szczoteczki do zakamarków (jednopęczkowe), którymi możemy oczyścic przestrzenie między zamkami i pod łukiem.
- Pomocne jest stosowanie płynów antybakteryjnych do higieny jamy ustnej.
- Tak jak u wszystkich pacjentów przegląd uzębienia powinien odbywac się przynajmniej co pół roku a jeżeli jest konieczność zęby należy leczyć tak jak u osób nie noszących aparatu. W razie gdyby elementy aparatu przeszkadzały w opracowaniu czy wypełnieniu ubytku mozna je zdemontowac na czas leczenia a nastepnie nakleic ponownie.
- Nie nalezy żuć gumy i jeść krówek, chipsów, ciągnących, kleistych cukierków, twardych pokarmów aby uniknąć odklejenia zamków. Jedzenie należy kroić na małe kawałki, owoce obierać ze skórki, uważać na pestki, orzechy, ziarna, muesli czy skórę od chleba. U osób niestosujących się do zaleceń higienicznych mogą powstać wokół zamków bardzo nieestetyczne przebarwienia-plamy będące wynikiem odwapnienia tkanek zęba. Nawet mimo stosowania różnych nowoczesnych środków, preparatów i metod (fluor, hydroksyapatyt, infiltracja Icoon) nie ma praktycznie mozliwości żeby się ich całkowicie pozbyć. U młodszych pacjentów uczulamy również rodziców i opiekunów do szczególnej troski o higienę dziecka.
- Każdy pacjent, który ma zakładany w naszym gabinecie aparat stały otrzymuje szczoteczkę do czyszczenia zakamarków oraz specjalny wosk silikonowy, który nalezy naklejać na zamki w przypadku powstania podrażnień na błonie sluzowej warg czy policzków.
- W przypadku odklejenia sie zamka (nieprawidlowa dieta, uraz) nalezy jak najszybciej zgłosic się do stomatologa prowadzącego leczenie.
- Przestrzeganie harmonogramu wizyt (średnio co 6-8 tygodni).
Po zakończonym leczeniu aparat jest zdejmowany z zębów. Czyścimy zęby z pozostałości kleju specjalnym wiertłem i szczoteczką z pasta polerującą, a następnie pobiera się wyciski niezbędne do wykonania aparatu retencyjnego (reteinera utrzymującego efekt leczenia) albo podkleja zęby specjalnym łańcuszkiem lub włóknem poliaramidowym (reteiner stały). Dla większej wygody naszych pacjentów wykonujemy termoformowalne przezroczyste płytki (nakładki), które nakłada się na noc na zęby. Nie maja płyty na podniebieniu, obejmuja swoim zasięgiem jedynie zęby, a poza tym są całkowicie niewidoczne i nie zaburzają mowy. Do wykonywanych przez nas reteinerów należą szyna Essix czy Oamu. Ważne jest uświadomienie pacjentowi że aparat retencyjny należy zakładać co noc aby zęby i zgryz były stabilne. Znaczna część naszych pacjentów posiada zawiązki zębów mądrości, bardzo często zatrzymane w kości i ustawione niekorzystnie. W takim przypadku niezbędna jest chirurgiczna ekstrakcja. Jeżeli jest to możliwe zabieg wykonujemy przed założeniem aparatu, natomiast jeśli nie pozwala na to stopień rozwoju czy położenie zęba może być wykonany już po zdjęciu aparatu. Rodzaj U pacjentów z retencją wizyty odbywają się średnio co pół roku.
