Działem stomatologii, który zajmuje się odtwarzaniem zębów po utracie lub poważnym, rozległym uszkodzeniu zębów naturalnych jest protetyka. Niekiedy wstawienie sztucznych zębów okazuje się koniecznością, ale zanim wybierzemy jedną z opcji, jakie oferuje nam współczesna stomatologia, zapoznajmy się z możliwościami.
Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że nawet lukę po pojedynczym zębie trzeba uzupełnić. Wolna przestrzeń powoduje liczne zmiany w zgryzie, przemieszczanie się i rozchwianie sąsiednich i przeciwstawnych zębów, przeciążenia. Braki niekorzystnie wpływają na naszą artykulację, zaczynamy seplenić, niewyraźnie mówimy lub niedokładnie realizujemy poszczególne głoski. Mogą również pojawić się problemy ze stawem skroniowo żuchwowym, z gryzieniem, rozdrabnianiem i przeżuwaniem pokarmu, co niekorzystnie wpływa na pracę układu trawiennego. Dodatkowo obluzowane, rozchwiane zęby stają się podatne na niektóre choroby (np. paradontozę) i szybciej wypadają.
Współczesna protetyka wykorzystuje nowoczesne metody uzupełniania braków, dzięki czemu często sztuczne zęby ciężko odróżnić od naturalnych.
Do stałych uzupełnień protetycznych można zaliczyć:
- cienkie licówki doklejane do zewnętrznej powierzchni zęba
- korony protetyczne
- wkłady koronowo korzeniowym
- mosty protetyczne oparte na własnych zębach lub implantach
Wśród protez ruchomych wyróżnia się:
- Protezy częściowe
- Nakładowe=overdenture, które opierają się na korzeniach zębów własnych i przymocowanych do nich specjalnych zaczepach. Sprawdzają się, gdy uzębienie własne jest znikome i zbyt kruche, słabe, by stać się filarem mostu protetycznego. Jeżeli pacjent nie posiada korzeni nadających się do zamontowania specjalnych zatrzasków, można tae elementy zastosować na implentach.
- Szkieletowe gdzie akrylowa płyta jest zastąpiona przez metalowy szkielet- klamry i ciernie.
- Całkowite, które opierają się na korzeniach zębów własnych i przymocowanych do nich specjalnych zaczepach, prawdzają się, gdy uzębienie własne jest znikome i zbyt kruche by stać się filarem mostu protetycznego.
Stabilne i wytrzymałe protezy szkieletowe z kolei oparte są na własnych zębach i mocowane za pomocą specjalnych zatrzasków, zamków lub klamer. Można się do nich łatwo przyzwyczaić, a samo żucie i gryzienie wygląda bardzo podobnie, jak w przypadku naturalnych zębów.
Prawdopodobnie najmniej wygodnym dla pacjenta rozwiązaniem, jakie oferuje współczesna protetyka, są protezy całkowite stosowane przy zupełnym bezzębiu. Przyzwyczajenie się do tzw. sztucznej szczęki zajmuje trochę czasu, ale noszona regularnie przestaje stwarzać problemy podczas jedzenia czy mówienia. Wielu pacjentów wspomaga się klejem do protez który ułatwia utrzymanie na podłożu. Wygodniejszym rozwiązaniem może okazać się nowoczesna proteza całkowita stabilizowana na implantach. Innym nowoczesnym rozwiązaniem jest też wykonnaie bardziej wygodnej protezy elastycznej. Najczęściej wykonywane są protezy klasyczne akrylowe, jednak coraz częściej pacjenci decydują się na bardziej wygodne szkieletowe lub elastyczne. Protezy akrylowe są najmniej kosztowne, w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia przysługuje wykonanie protezy w przypadku gdy brakuje co najmniej 5ciu zębów raz na 5 lat. W niektórych przypadkach rozległa płyta górnej protezy wywołuje dyskomfort, odruch wymiotny, poza tym zaburzenia odczuwania smaku i mowy a przede wszystkim mogą być niewygodne i niestabilne szczególnie przy zanikach podłoża. Może wystąpić też sporadycznie alergia na tworzywo. Nowoczesną alternatywą są protezy wykonane z tworzyw termoplastycznych:
- poliamidowe: Duraflex, Visiclear, T-crystal
- nylonowe: Valplast, Flex star, Flexi nylon
- acetalowe- półelastyczne: Duracetal, Dental D, Bredent
Ich niewatpliwe zalety to:
- materiał jest odporny na zgniatanie, bardziej sprężysty i elastyczny, szybsza adaptacja
- brak elementów metalowych
- cieńsza płyta
- lepsze utrzymanie w jamie ustnej
- nie uciska dziąseł i podniebienia
- cała płyta w kolorze dziąseł
- zajmuja mniej miejsca w jamie ustnej
- nie zaburzają smaku
Do wykonania każdej protezy niezbędne jest pobranie wycisków szczęki i żuchwy. Na kolejnej wizycie stomatolog ustala wysokość zwarcia i dobiera kolor zębów. Następnie technik przygotowuje miarę z zębami osadzonymi w wosku a na ostatniej wizycie odbywa się odbiór gotowej protezy. Zawsze w okresie adaptacji mogą wystąpić problemy z noszeniem uzupełnienia, w razie powstania ran czy nadżerek należy zgłosić się do korekty. Nie zaleca się stosowania protez w nocy, należy je przechowywać na sucho w pudełeczku. Po każdym posiłku niezbędne jest mycie, najlepiej specjalną pastą lub mydłem bezzapachowym. Istotne jest aby stosować odpowiednią higienę jamy ustnej, szczotkować pozostał zęby lub płukać bezzębne wyrostki zębodołowe płynem do higieny jamy ustnej. Co jakis czas warto przeprowadzić dezynfekcję protezy dostępnymi w drogeriach czy aptekach tabletkami do protez.
Licówki porcelanowe to rozwiązanie, które nie wymaga szlifowania własnych zębów. Są wykonane z cienkiej warstwy porcelany, przykleja się je na zęby własne w przypadku przebarwień, plam, nieestetycznego kształtu czy koloru. Można też za ich pomocą skorygować złamany brzeg sieczny, zmienić kształt zęba lub zamknąć szpary. Przykleja się je specjalnym klejem.
Korony protetyczne wykonuje się przy dużym zniszczeniu korony zęba spowodowanym próchnica, urazem, ze względów estetycznych (znaczne przebarwienie) czy przy patologicznych starciach w celu podniesienia zgryzu. Zaliczane są do stałych uzupełnień protetycznych czyli takich które trwale przyklejone są do własnych zębów. Przed wykonaniem korony ząb wymaga odpowiedniego oszlifowania. Jeżeli zniszczenie korony zęba jest duże nalezy przeprowadzic leczenie endodontyczne, jeżeli nie ma takiej potrzeby, ząb pozostaje żywy. Oczywiście zabieg opracowania zęba pod korone wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Po pobraniu precyzyjnych wycisków kikut zabezpiecza się korona tymczasową. W przypadku znacznego zniszczenia tkanek zęba wykonywany jest jeszcze wkład koronowo-korzeniowy. Korony wykonane mogą być z metalu, licowane porcelaną, pełnoceramiczne. Korony zapewniają piękny wygląd, możliwa jest korekta kształtu zęba czy nawet jego położenia, zapewniają idealny uśmiech. Najlepsze właściwości i parametry maja korony pełnoceramiczne. Najlepiej naśladują naturalne szkliwo, są bardzo wytrzymałe i trwałe. Prace pełnoceramiczne zachowują cechy naturalnego uzębienia, są na tyle transparentne, że korona wygląda wyjątkowo naturalnie. W uzupełnieniach licowanych na metalowej podbudowie może byc efekt sinego dziąsła w okolicy szyjki zęba. Sa tez całkowicie biokompatybilne z tkankami jamy ustnej, nie ma ryzyka reakcji alergiczne na jony metali uwalniane ze stopów podczas stopniowej korozji. Korony pełnoceramiczne są nieco droższe od licowanych ale ze względu na ich walory polecamy ich stosowanie.
W przypadku braków pojedynczych zębów wykonywane mogą być mosty protetyczne. To też uzupełnienia stałe, zacementowane na zębach pacjenta. Do wykonania mostu niezbędne jest oszlifowanie dwóch filarów a przęsło mostu uzupełnia brakujący ząb znajdujący się pomiędzy nimi. Można je również wykonać z porcelany na metalowej podbudowie lub bez jako pełnoceramiczne. Oczywiście opracowanie zębów filarowych odbywa sie wznieczuleniu miejscowym, może być połączone z leczeniem kanałowym lub wykonaniem podbudowy czyli wkładu koronowo korzeniowego. W niektórych przypadkach w odcinku przednim możemy wykonać mosty adhezyjne tak zwane Maryland. Brakujący ząb wykonywany jest z kompozytu i przyklejany do sąsiednich zębów za pomocą włókna szklanego. Znajduje się ono od strony podniebiennej czy językowej, więc jest całkowicie niewidoczne. W przypadku zgryzu głębokiego lub zniszczenia koron filarów praca taka nie rokuje utrzymania. Mogą być stosowane jako uzupełnienie tymczasowe po założeniu implantu na czas jego osteointegracji.
